มะแขว่น มะแขว่นคนเหนือ มะแขว่นติดก้าน ขนาด 50 กรัม มะแข่น Zanthoxylum limonella Alston เป็นเครื่องเทศชูรสอาหาร มะแข่นทำลาบ อาหารพื้นเมือง เครื่องปรุง วัตถุดิบอาหารพื้นบ้าน จากยอดดอยเชียงใหม่ มะแข่น ลูกระมาศ หรือ หมากมาศตากแห้ง เครื่องเทศเมืองเหนือ

มะแขว่น มะแขว่นคนเหนือ มะแขว่นติดก้าน ขนาด 50 กรัม 

ประวัติศาสตร์ "มะแขว่น" สมุนไพรล้านนา สู่อาหารตำรับชาววัง

มะแขว่น (Zanthoxylum limonella Alston) เป็นสมุนไพรที่มีความสำคัญในวัฒนธรรมอาหารไทย โดยเฉพาะในภาคเหนือและในประวัติศาสตร์ของราชสำนักไทย มีการกล่าวถึงในซีรีส์ แม่หยัว ว่าเป็นสมุนไพรที่มีฤทธิ์ในการขับเลือด ซึ่งนำไปสู่เหตุการณ์ที่พระสนมตกเลือดจนแท้ง

แหล่งกำเนิดและการแพร่กระจาย

• แหล่งกำเนิด: มะแขว่นมีแหล่งกำเนิดในทวีปเอเชียใต้และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ รวมถึงคาบสมุทรอินโดจีน
• การพบในประเทศไทย: พบมากในภาคเหนือ ภาคกลาง และภาคใต้ โดยเฉพาะในพื้นที่สูง 200-1000 เมตรจากระดับน้ำทะเล

ลักษณะพืช

• ลักษณะ:
  • ไม้ขนาดกลาง สูงประมาณ 5-10 เมตร
  • มีหนามรอบลำต้นและกิ่ง
  • ใบเป็นใบประกอบ มีใบย่อย 10-25 ใบ
  • ผลมีเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 0.3-0.5 เซนติเมตร

สรรพคุณทางยา

• ใช้ในตำรายา:
  • รากและเนื้อไม้ใช้เป็นยาขับลมในลำไส้
  • ใบแก้รำมะนาด แก้ปวดฟัน
  • เมล็ดช่วยบำรุงโลหิตและหัวใจ

ประโยชน์ทางอาหาร

• การใช้ในอาหาร:
  • ใบอ่อนกินเป็นผักสดจิ้มน้ำพริก
  • ผลแห้งใช้เป็นเครื่องเทศในลาบ หลู้ และแกงต่างๆ
  • ชาวจีนนิยมใช้เมล็ดแห้งปรุงอาหารแทนพริกไทยดำ

มะแขว่นในประวัติศาสตร์

• การบันทึกในสมัยรัตนโกสินทร์:
  • มีการบันทึกเกี่ยวกับมะแขว่นในกาพย์เห่ชมเครื่องว่าง ของ ร.6
  • น้ำพริกมะหมาดที่ใช้ลูกหมากมาดเป็นเครื่องปรุง ถูกนำมาเผยแพร่โดยพระราชชายาดารารัศมี